کد مطلب:188806 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:151
ارزش والای عقل
از آن جا كه اسلام دین عقل و فطرت است و قوانین و احكام آن كمترین تضاد با عقل سلیم و فطرت صحیح ندارد، بلكه یكی از اهداف آن، واداشتن مردم به فكر و آشكار ساختن گنجینه های پنهان دانش و عقل بر توده ها است، نه تنها انسان ها را از تفكر و تعمق درباره ی حقایق هستی و معارف دینی باز نداشته، كه آنان را به شدت تشویق كرده است.
در روزگاری كه دورماندگان از كوثر ولایت، و جدا شدگان از معارف اهل بیت، از پاسخ به شبهات و پرسش های دینی جامعه فرومانده و تنها راه پوشاندن جهل خود و حفظ دین ظاهری مردم را، ممنوعیت ژرف اندیشی در حقایق دینی می دیدند و هر كسی كه درباره ی مبدأ و معاد و جبر و اختیار و... مطلبی می پرسید، وی را ملامت می كردند و پرسش های او را بدعت در دین و حرام می شمردند، [1] یا پاسخ هایی نامعقول به او ارائه می داشتند، امام باقر (ع) به عنوان وارث علم پیامبر (ص) و حجت خدا بر خلق، مردم را به تعقل فرا می خواند، و ارزش های والای عقل و ایمان متكی بر تعقل و تفكر و شناخت را مطرح می كرد و می فرمود:
خداوند چون عقل را آفرید، او را مورد بازپرسی قرار داد، به او فرمان داد: پیش
[ صفحه 249]
آی و او پیش آمد، سپس فرمان داد: باز گرد! و او بازگشت. آن گاه خداوند فرمود: به عزت و جلالم سوگند! كه هیچ آفریده ای نزد من محبوبتر از تو نیست و تنها بندگانی را از عقل كامل بهره مند می سازم كه دوستشان بدارم. هان! همه ی امر و نهیهای من تنها متوجه تو است و فقط تو را بر تخلف ها و گناهان مجازات كرده و بر اطاعت و بندگی، پاداش می دهم. [2] .
امام (ع) در بیانی دیگر می فرماید:
در روز قیامت، خداوند هر انسانی را به اندازه ی عقلی كه به وی عطا كرده است، مورد حسابرسی و سنجش قرار می دهد. [3] .
در روزگاری كه دورماندگان از كوثر ولایت، و جدا شدگان از معارف اهل بیت، از پاسخ به شبهات و پرسش های دینی جامعه فرومانده و تنها راه پوشاندن جهل خود و حفظ دین ظاهری مردم را، ممنوعیت ژرف اندیشی در حقایق دینی می دیدند و هر كسی كه درباره ی مبدأ و معاد و جبر و اختیار و... مطلبی می پرسید، وی را ملامت می كردند و پرسش های او را بدعت در دین و حرام می شمردند، [1] یا پاسخ هایی نامعقول به او ارائه می داشتند، امام باقر (ع) به عنوان وارث علم پیامبر (ص) و حجت خدا بر خلق، مردم را به تعقل فرا می خواند، و ارزش های والای عقل و ایمان متكی بر تعقل و تفكر و شناخت را مطرح می كرد و می فرمود:
خداوند چون عقل را آفرید، او را مورد بازپرسی قرار داد، به او فرمان داد: پیش
[ صفحه 249]
آی و او پیش آمد، سپس فرمان داد: باز گرد! و او بازگشت. آن گاه خداوند فرمود: به عزت و جلالم سوگند! كه هیچ آفریده ای نزد من محبوبتر از تو نیست و تنها بندگانی را از عقل كامل بهره مند می سازم كه دوستشان بدارم. هان! همه ی امر و نهیهای من تنها متوجه تو است و فقط تو را بر تخلف ها و گناهان مجازات كرده و بر اطاعت و بندگی، پاداش می دهم. [2] .
امام (ع) در بیانی دیگر می فرماید:
در روز قیامت، خداوند هر انسانی را به اندازه ی عقلی كه به وی عطا كرده است، مورد حسابرسی و سنجش قرار می دهد. [3] .
[1] تاريخ علم كلام؛ شبلي نعمان 1 / 11؛ اصول فلسفه و روش رئاليسم، مقدمه ي استاد شهيد مطهري 5 / 15.
[2] لما خلق الله العقل استنطقه، ثم قال له: اقبل فاقبل ثم قال له: ادبر، فادبر، ثم قال: و عزتي و جلالي ما خلقت خلقا هو احب الي منك و لا اكملتك الا فيمن احب، اما اني اياك امر و اياك انهي و اياك اعاقب و اياك اثيب. اصول كافي 1 / 10 كتاب العقل و الجهل، حديث 1.
[3] انما يداق الله العباد في الحساب، يوم القيامة علي قدر ما آتاهم من العقول في الدنيا. اصول كافي 1 / 12.